Encyklopedia internetowa - Słowniki online

Historyczna stolica Wielkopolski jest jednym z ważniejszych w Polsce zespołów zabytkowych. Od IX wieku Poznaniowi, podobnie jak Gnieznu – stołecznym grodom Piastów wielkopolskich, towarzyszyły podgrodzia z osadami targowo - rzemieślniczymi. Po dwustu latach potężne wały grodu poznańskiego okazały się jednak zbyt ciasne i zbyt kosztowne w utrzymaniu, choć jeszcze w latach czterdziestych XIII wieku książę Przemysł I prowadził ich modernizację. Na podgrodziu ciasno było również kupcom, którzy rozglądali się za swobodniejszą i obdarzoną przez księcia samorządowym immunitetem lokalizacją. Opuszczone obwarowania starego grodu władcy z reguły przekazywali biskupowi i kanonikom ze stojącej na podgrodziu katedry.

W okresie rozbicia dzielnicowego książę Przemysł II lokował na lewym brzegu Warty miasto, które w 1253 roku otrzymało prawo magdeburskie. Wówczas książę ostatecznie zrezygnował z prób adaptacji ciasnego i przestarzałego grodu i w latach 1274-1288 wybudował dla siebie nową siedzibę. Zamek Przemysła II położony jest na wzgórzu w obrębie murów miasta i zajmuje zachodnią jego część, na tyłach zachodniego bloku przyrynkowego. Fortyfikacje zamku sprzężone były z murami miejskimi, których pierwszą linię z basztami i bramami wznoszono również pod koniec XIII wieku.

W 1313 roku Poznań wraz z całą Wielkopolską wszedł w skład jednoczonego przez Władysława Łokietka Królestwa Polskiego ze stolicą w Krakowie. W zamku bywali polscy królowie, Władysław Łokietek i Kazimierz Wielki, który w 1341 roku brał w Poznaniu ślub z Adelajdą heską. Zapewne temu władcy zamek zawdzięcza powstanie wielkiego pałacu, o długości prawie 60 m.

W XV wieku zamek służył jako rezydencja królewska w czasie kolejnych ślubów, m.in. Jadwigi, córki Kazimierza Jagiellończyka, wychodzącej za mąż za księcia Jerzego Bawarskiego. Wybór Poznania na te uroczystości świadczy o mieszkalnych i reprezentacyjnych walorach zamku.

Miasto natomiast rozwijało się jako ośrodek rzemiosła i handlu; wiek XV i XVI to okres największego gospodarczego rozkwitu Poznania. Wybudowano drugą linię murów obronnych. Coroczne targi świętojańskie spełniały rolę międzynarodowej giełdy zbożowej.

Poznań był także ośrodkiem życia umysłowego, zwłaszcza dzięki założonej w 1519 roku przez biskupa Jana Lubrańskiego słynnej szkole, zwanej Akademią Lubrańskiego, od 1619 roku podporządkowanej Akademii Krakowskiej. W 1571 roku utworzyli tu swe kolegium jezuici. Do rozbiorów Poznań był miastem wojewódzkim, w którym rozwijało się zwłaszcza sukiennictwo i płóciennictwo oraz eksport drewna, zboża i sukna.

Centrum średniowiecznego miasta stanowi kwadratowy rynek o boku 140 m. Na środku wznosi się słynny ratusz, jedna z najpiękniejszych budowli renesansowych środkowej Europy. Pierwotnie gotycki z przełomu XIII i XIV wieku, przebudowany został w latach 1550-1560 przez architekta miejskiego, Jana Baptystę Quadra z Lugano. Od frontu dostawiono wówczas trzykondygnacyjną loggię arkadową oraz zmodernizowano wnętrza. Wielka Sień z 1555 roku o kasetonowym sklepieniu z dekoracją stiukową i malarską jest jednym z najświetniejszych renesansowych wnętrz świeckich w Polsce. Poza ratuszem środek Rynku zajmują m.in. zrekonstruowane podcieniowe domki kramarzy oraz budynek Wagi Miejskiej. Wokół Starego Rynku odbudowane kamienice mieszczańskie z XV – XIX wieku reprezentują różne style – od gotyku po historyzm.

Jest w Poznaniu jeszcze jedna siedziba władcy. Monumentalny, neoromański gmach Zamku Cesarskiego z dominującą wieżą wzniesiony został w latach 1905 --1910 dla cesarza Wilhelma II. Jego architekturę zeszpeciła przebudowa z lat 1940-1944, gdy elewacje pozbawiono elementów dekoracyjnych i przekształcono wnętrza. Wokół tego, trzeciego już, zamku poznańskiego powstała na początku XX wieku „Dzielnica Zamkowa” z kilkoma równie pompatycznymi gmachami.